ماسوله

شهر توریستی و تاریخی ماسوله، یکی از نقطه های تاریخی، سرسبز ، خوش آب و هوا و یا صفای شمال ایران با هوای مه آلود، تابستانی خنک و زمستانهای پر برف میباشد. ماسوله در سمت جنوب غرب استان گیلان و در بخش سردارجنگل فومن میباشد که در60کیلومتری شهر رشت 36کیلومتری شهر فومن و 20کیلومتری شهر ماکلوان واقع شده است .

راه قدیمی ماسوله به خلخال که در سال های دور شاهراه ارتباطی گیلان و آذربایجان بوده است به دلیل حفاظت از محیط زیست، طبیعت بکر و دارا بودن میراث معنوی ماسوله و جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و دخل و تصرف ، با دخالت سازمان حفاظت از محیط زیست و پایگاه میراث فرهنگی ماسوله در چندین دهه گذشته از سمت استان گیلان حفاظت شده است.

این شهر در سال 1354هجری خورشیدی طی شماره 1090در فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی به ثبت رسیده‌است. ماسوله در پی احداث جاده ارتباطی جدید بین گیلان و آذربایجان و نیز قحطی 1320و ... بیشتر جمعیت خود را از دست داد. پس از ثبت ماسوله به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی، اجازه ساخت و ساز و توسعه شهر توسط شهرداری ماسوله (تاسیس1311) ، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سازمان حفاظت از محیط زیست داده نشد و در نتیجه هزاران تن از اهالی ماسوله طی هفتاد سال گذشته در نقاط مختلف ایران به ویژه تهران مقیم شدند. این شهر هم اکنون در برابر مسائلی مانند ریزش سنگ، سیل، رانش زمین، زمین‌لرزه، تصرف به منظور توسعه عمرانی و انسانی و تخریب و... حفاظت می شود. و در صف انتظار جهت ثبت به عنوان میراث جهانی برای حفاظت بیشتر قرار دارد.

زبان اصلی مردم ماسوله مانند زبان مردم غرب گیلان و جنوب جمهوری آذربایجان، تالشی است که به زبان اوستایی و زبان تاتی بسیار نزدیک است. دین مردم ماسوله اسلام و مذهبشان شیعه است.

اقتصاد در شهر ماسوله :

قرار داشتن در شاهراه ارتباطی سابق و وجود هشت کاروانسرا نشانگر این مطلب است که کار و کسب درآمد  بسیاری از مردمان ماسوله داد و ستد بوده است. صنایع دستی ماسوله شامل صنایع فلزی و چوبی بی نظیر آن تا اواخر دهه شصت بسیار رواج داشته که در حال حاضر به کلی از بین رفته است.اقتصاد ماسوله در حال حاضر به دلیل دارا بودن مناطق بسیار دیدنی و آب و هوای بسیار معتدل و عالی مبتنی بر توریسم است.

پیدایش شهر ماسوله :

ماسوله ی قدیم  و یا  کهنه­ ماسوله  که در فاصله «8 کیلومتری غرب جاده ماسوله به خلخال» قرار گرفته است. سکونتگاه اصلی و اولیه ساکنان ماسوله بوده است که اکنون آنچه در این مکان به چشم میخورد سنگ دیوار بناهای آن است. در نخستین کاوش­های باستان­شناسی شهرستان فومن که در شهریور ماه 1374توسط هیئت پژوهشکده باستان­شناسی سازمان میراث فرهنگی استان گیلان در این محوطه صورت گرفت مشخص شد که از سده پنجم تا هشتم هجری «کهنه­ ماسوله» به عنوان یکی از مراکز مهم در زمینه فلزکاری بوده است.همچنین سفالینه های لعابدار با رنگهای متنوع که مشخصات دوره سلجوقی را داشته­ اند در این منطقه کشف شد این ناحیه به دلیل اهمیت و اعتبار تاریخی آن در شهریور 1385در فهرست آثار ملی ثبت شد. درباره منتقل شدن ماسوله­ ایها به مکان فعلی آرای مختلف و گوناگونی ارائه شده است یکی از مشهورترین آنها اینست که عون­ بن­ علی از نوادگان امام اول شیعیان به همراه سید جلال­ الدین اشرف از فرزندان موسی کاظم امام هفتم شیعیان که مزارش در شهر آستانه اشرفیه گیلان قرار دارد در جنگی در حوالی طارم زنجان زخمی شد و راه ماسوله در پیش گرفت و در مکان فعلی ماسوله جان سپرد و به خاک سپرده شد. سپس به تدریج ساکنین ماسوله در اطراف مزارش خانه ساختند و بدین ترتیب ماسوله فعلی شکل گرفت. بر طبق روایتی زلزله بزرگ‌سال 890هجری قمری را علت کوچ ماسوله نشین ها به مکان فعلی بیان میکند و روایتی دیگر نیز همه گیر شدن بیماری طاعون در سال 943هجری قمری در کشور را دلیل جا به ­جایی ذکر می­کند. ولی نسلهای بعدی، در همین مکان جدید هم ماندگار نشدند و شهری که مرکز داد و ستد و شاهراه ارتباطی بین گیلان و زنجان و آذربایجان بود و بازار، کاروانسراهای و صنایع فلزی و غیر فلزی آن رونق فراوان داشت با کاهش چشمگیر مواجه شد. زمانی قرار گرفتن ماسوله در نقطه ثقل گیلان، زنجان و آذربایجان اهمیت ویژه­ای به آن بخشیده بود ولی با با ایجاد راههای اصلی بین گیلان و آذربایجان و گیلان و زنجان از دیگر مسیرها، ماسوله رونق اقتصادی و به دنبال آن، جمعیت خود را از دست داد اشغال کشور در سال 1320خورشیدی در جریان جنگ جهانی دوم و هرج و مرج ناشی از آن نیز بر مهاجرت اهالی ماسوله تاثیرگذار بود. شهرداری ماسوله در سال 1311هجری خورشیدی تاسیس شد ولی در سال 1318تعطیل گردید. و در سال 1341مجدداً شروع به کار کرد. مردم ماسوله نقش والایی در تاریخ جنبش جنگل در برابرتهاجم روسیه و بریتانیا داشته‌اند. ساکنین ماسوله به قوای جنگل کمک می­کردند و عده ای مانند شهید باباغلامعلی در کنار آنها می جنگیدند.

تبار اصلیت مردم شهر ماسوله :

قرار گرفتن ماسوله در شاهراه ارتباطی گیلان و آذربایجان و نیز برخورداری این شهر از 8 کاروانسرا نشانگر این است که اقوام گوناگونی از قدیم در این شهر رفت و آمد داشته اند و بسیاری هم به واسطه مهاجرت و ازدواج طی سالیان پیاپی در ماسوله ساکن شده اند. بنابر این نمی توان گفت که ساکنین ماسوله به طور خالص تالش هستند ماسوله ایها به واسطه زبانی که صحبت می کنند از گذشته به راحتی می توانستند با اقوام مختلف ایرانی ارتباط کلامی داشته باشند چون زبان تالشی به مادی و پارتی شبیه است. و نیز مشابهت با زبان‌های اوستایی و کردی دارد. همچنین این زبان به زبان آذری باستان نزدیک است. «زبان تالشی» از زبان‌های ایرانی شمال غربی محسوب میشود و نیز با زبان آذری قدیم شباهت بسیاری دارد. هر چند تالشی با گیلکی(زبان اصلی مرکز و شرق گیلان) متفاوت است ولی ماسوله ایها از گذشته به واسطه ارتباط با فومن به راحتی گیلکی فهم می کردند همچنین به علت کثرت ارتباط با آذربایجان، اغلب تجار با زبان ترکی آشنایی داشتند. شاید مردم ماسوله را بتوان این گونه تعریف کرد: مردمانی غیر کشاورز و اغلب دارای صناعت یا تجارت، متشکل از اقوام گوناگون ایران زمین که زبان تالشی می دانستند و چندین نسل هم در محل فعلی ماسوله سکونت داشتند همچنین به دلیل تکلم گونه ای مشخصی از زبان تالشی، از جانب مردم شهرها و روستاهای مجاور به آنها ماسوله ای اطلاق می شد.

ماسوله این بار در رنکینگ میراث جهانی :

ثبت جهانی ماسوله از سال 1390 در دستور کار قرار گرفت، اما غیاب مدیریت یکپارچه شهری و وجود 11ساختمان اداره برق، آب و فاضلاب ، هواشناسی‌، درمانگاه ، تعاونی صنایع دستی‌‌، مخابرات‌، دو واحد تجاری، دو واحد مسکونی در حریم فضای سبز مانعی بر سر راه جهانی شدن ماسوله شده است.

برای حل این مشکل در مرحله اول پیشنهاد شده تا دو ساختمان اداره برق و مخابرات بطور موقت برای 3تا 5سال به داخل بافت ماسوله انتقال داده شود که با تخریب این دو بنا بخشی از حریم فضای سبز ماسوله آزاد شده و مراحل ثبت ادامه خواهد داشت.

با اینکه از سال 76نواحی پایین دست بافت تاریخی ماسوله در حریم فضای سبز قرار گرفت و ساخت و ساز در آن ممنوع شد، اما باز هم مشکل 11ساختمان ناهمگون که در این قسمت این شهر تاریخی قرار دارد تاکنون حل نشده است.

هم اکنون مدیریت دستگاه‌های خدمات رسان در شهرک تاریخی ماسوله جداگانه است که بر اساس شرط یونسکو باید این مدیریت منسجم و یکپارچه شود.

شهرتاریخی ماسوله به تاریخ 1354/5/30به عنوان اولین شهر تاریخی زنده کشور به صورت یک مجموعه کامل در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.