جغرافیای توصیف ناپذیر شهر ماسوله :

امروزه شهر زیبای ماسوله با دارا بودن مجموعه معماری سنتی کوچک در دل ژرف طبیعت رشته کوههای سرسبز با مساحتی تقریب به 100هکتار در مختصات جغرافیایی 48درجه، 59دقیقه طول شرقی و 37درجه، 9دقیقه عرض شمالی قرار دارد. و محدوده­ آن از سمت شمال به شهرستان ماسال، از سمت جنوب به طارم علیا (استان زنجان)، از سمت شرق به جلگه شهر فومن و از سمت غرب به شهرستان خلخال (استان اردبیل) می­رسد محدوده مرکزی ماسوله از سه جهت شمال، جنوب و غرب به کوه و از طرف شرق بر دره­ای زیبا مشرف است ارتفاع آن از سطح دریاهای آزاد برابر با 1050متر است آب و هوای ماسوله کوهستانی، با تابستانهای خنک و زمستانهای سرد و پر برف است اطراف ماسوله پوشیده از جنگل است و راه اصلی ارتباطی آن، جاده­ ایست که به سمت فومن کشیده شده است.

فرهنگ شهر ماسوله :

نکته دیگر بارزی که در فرهنگ مردم ماسوله موجود است،مهمان پذیر بودن است. آنچه از آیین گذشته ماسوله به جا مانده است، مراسم سنتی ماه محرم است. که از جاذبه های فرهنگی - توریستی ماسوله به شمار می رود و هر ساله جمعیت عظیمی را به خود جلب می کند و نکته جالب اینکه بر خلاف بسیاری از نقاط، خطیب و مداح و بازیگران تعزیه هیچ مبلغی دریافت نمی‌کنند. چون امکان ساخت و ساز در ماسوله بسیار محدود است (تنها خرابی ها قابل بازسازی است) جمعیت ساکن و ثابت ماسوله حدود کمتر از 1000نفر است ولی چند ده برابر ساکنین ثابت آن در شهرهای بزرگ ایران و خارج از ایران ساکن هستند. رستوران ماسوله در شهر شیکاگو در ایالات متحده آمریکا معرف ماسوله و غذاهای ایرانی است.

گردشگری جذاب شهر ماسوله :

ماسوله شامل وسعتی معادل 100 هکتار منطقه تحت حفاظت میراث فرهنگی و منابع طبیعی، جزء بهترین مناطق از لحاظ خوش آب و هوا بودن در ایران است که هر ساله پذیرای ده‌ها هزار گردشگر می‌باشد. شهر تاریخی و توریستی ماسوله به دلیل داشتن معماری منحصربه‌فرد در جهان شناخته شده است. ماسوله با کوهستان‌های مرتفع، جنگل و ییلاقات سرسبز از توریستی ترین مناطق شمالی ایران با جلوه‌های طبیعی فراوان به ویژه در اواخر بهار و فصل تابستان است و قله شاه معلم در ماسوله با ارتفاع 3050متر بلندترین نقطه استان گیلان و هدفی جذاب برای گروههای کوهنوردی می‌باشد. دو هتل در داخل فضای معماری سنتی ماسوله و چندین هتل در جاده زیبای منتهی به آن پذیرای گردشگران ایرانی و خارجی هستند همچنین تعداد زیادی مهمانخانه و خانه اجاره ای هم در این زمینه وجود دارند.

معماریشگفت آور شهر ماسوله :

ماسوله دارای معماری چشم گیری است.این راهکار معروف ماسوله است; محوطه جلوی خانه‌ها و پشت بام‌ها هر دو به عنوان پیاده‌رو استفاده می‌شوند. بافت معماری ماسوله در دوران زندیه شکل گرفته است و خیابان‌های کوچک و پله‌های بسیار به هیچ وسیله نقلیه موتوری اجازه ورود نمی‌دهد. معماری ماسوله در یک جمله توصیف می‌شود: حیاط ساختمان بالایی پشت بام ساختمان پایینی است. تعداد طبقات ساختمان‌ها معمولاً تا دو طبقه می‌رسد.

وجه تسمیه نام شهر ماسوله :

نام ماسوله یا با تلفظ اصلی "Mooslah" به زبان تالشی از سده ی هشتم و نهم هجری به بعد به همین صورت کنونی خود کاربرد دارد. برخی آنرا برگرفته از نام کوهی در جوار ماسوله به نام «ماه­سالار» میدانند به باور ایشان این ناحیه ابتدا «ماسالا» خوانده می­شد و بر اثر کثرت استعمال بعدها به «ماسوله» مبدل شد. به روایتی دیگر کلمه «ماسوله» از دو بخش «ماس» و «اوله» تشکیل شده است. بخش نخست در فرهنگ­های ایرانی به معنای کوه و مانع و بخش دوم نیز به معنای بلند است که در ترکیب با «های» تصغیر به مفهوم «مانند» آمده است. بنابر این ماسوله را می­توان «کوه بلند» و «کوه­ مانند» معنا کرد. با تکیه بر زبانهای­ سانسکریت و پارسی پهلوی آنرا «ماه کوچک» یا «سرزمین ماه کوچک» نیز معنا کرده­ اند. برخی این نام را برگرفته از نام «موصل» شهری در اقلیم­ کردستان­ می­دانند و معتقدند ماسوله ایهای اولیه کرد بودند و آیین ایزدی داشتند. حال اگر از پیشینه تشیع و مراسم خاص ماه محرم ماسوله بگذریم در این وادی به یک تفاوت ساده میان «ص» و «س» و نیز تشابه نامی ماسوله با ماسال شهری که در نزدیکی ماسوله قرار دارد توجه نشده است از این رو این تعبیر سطحی به نظر می‌رسد این تعبیر باعث داستانسراییهای دیگری نیز توسط افراد مغرض و یا بی سواد شده است که ایزدیان را به یزید خلیفه اموی مرتبط کرده اند و ...

تعبیری دیگر ماسوله را کلمه­ ای عربی و مرکب از واژه­ای «ما»، «سو»، «ل» و «ه» و به معنای «جایگاهی که فقر و زشتی در آن راه ندارد» معنا می­کند.

بسیاری از ­پژوهشگران چنین توجیه و روایاتی را صحیح نمی‌دانند. آنچه صحیح تر به نظر می‌رسد این است که: با توجه به شباهت نام ماسوله با نام ماسال،(شهری در نزدیکی ماسوله) و روستایی به نام ماسوله خانی در شهرستان ماسال و نیز با توجه به اینکه ابتدا این نام مربوط به کهنه ماسوله یا ماسوله قدیم که به زبان تالشی (Knah mooslah) تلفظ می‌شود بوده است، هسته اصلی مردم ماسوله که از کهنه ماسوله به 8کیلومتر پایین تر جا به جا شده اند. مانند مردم ماسال تالش (تیره آریایی ساکن در البرز غربی) بوده‌اند. معماری ماسوله که متعلق به دوران زند است مانند نقاط دیگری در استان کردستان مانند اورامان و خراسان رضوی مانند روستای کنگ و استان مرکزی مانند وفس پلکانی ساخته شده است. به فراخور آب و هوا، شیب زمین، برای دفاع راحت تر در برابر گروههای چپاولگر و البته برخورداری از معماران چیره دست زنجیروار ساخته شده است و نیز شواهدی چون گویش قدیمیهای ماسوله که حتی به فارسی پیش از ورود اعراب بر می‌گردد مثلاً "هفت"، " هپت" و "اسب"، "اسپ" تلفظ می‌شود و به "خانه" ،"ک ء" گفته می‌شود همانطور که در فارسی باستان گفته می‌شد و مرد را کدوان و زن را کدبانو می‌گفتند و در واقع می‌شود گفت ماسوله شهری است با ناگفته‌ها و ناشناخته‌های بسیار.